Historia Amatorskiego Zespołu
Teatralnego w Dynowie
Amatorski Zespół Teatralny /taką nazwę przyjął znacznie później/ powstał jesienią 1922 roku i od tej pory
był on jedną z form pracy kulturalno-oświatowej prowadzonej na terenie Dynowa
przez Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”. Organizacji i prowadzenia zespołu podjął
się dyr. miejscowej szkoły Władysław Biega. Pierwszą wystawioną sztuką były
jasełka nieznanego autora. Sezon teatralny 1922/23 okazał się przełomowy , gdyż
udało się skonsolidować liczną grupę miłośników teatru wcześniej już
sporadycznie przygotowujących spektakle i wieczory patriotyczne. Na odnotowanie
zasługuje też praca społeczna z aktorami p. Szarkowej, nauczycielki i córki
kierownika szkoły powszechnej. Wiosną 1923 roku wystawiono „Grube ryby” M.Bałuckiego, jesienią zaś „Radców pana radcy”. Od tej pory zespół prezentował
przeciętnie 2 sztuki w roku.
W 1926 roku funkcję
reżysera przejął jeden z bardziej uzdolnionych artystów- amatorów Tadeusz
Zajączkowski – nauczyciel dynowskiej szkoły powszechnej. Wystawiając w grudniu
1927 roku i styczniu 1928 „Chatę za wsią” zaangażował on czterogłosowy chór
mieszany , orkiestrę prowadzona przez organistę Karola Wójcika . Przedstawienie
było barwnym widowiskiem przyciągającym licznych widzów nie tylko z Dynowa. Jak
wspomina p. Z. Chudzikiewicz późniejszy zasłużony aktor dynowskiego teatru,
„pięknie śpiewali partie solowe: Jóźia Chudzikiewicz, Jańcia Kędzierska (Grajcarek)
w roli Azy, A. Salwa w roli Tumrego”.
Dzięki operatywności i
zaangażowaniu członków Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w 1930 roku wybudowano
obszerny budynek z nowoczesną na owe czasy, salą widowiskową, sceną i zapleczem
dla aktorów. Już w nowych warunkach rozwijały swoją pracę z młodzieżą różnych
zawodów i w różnym wieku: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” i organizacje
parafialne w tym Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży. Ksiądz Trojnar reżyserował
kilka spektakli m.in. „Tajemnicę
spowiedzi”, „Roxi”, „Gdy zbawiciel umierał” , „Ponad śnieg bielszym się stanę”.
Również B. Krasnopolski podejmował się przygotowania przedstawień, m.in.
spektaklu „Panna rekrutem”.
W 1928 roku funkcję rezysera
Amatorskiego Zespołu Teatralnego objął bardzo uzdolniony fotograf , malarz,
aktor –Jan Węgrzyn i pełnił ją z niewielkimi przerwami, do 1956 roku, gdy
ciężka choroba uniemożliwiła mu dalszą pracę.. „Wujcio” – tak nazywali Go
aktorzy bardzo dużo czasu i pracy poświęcał doskonaleniu umiejętności aktorów,
sam malował dekoracje, charakteryzował grających w spektaklu. Zaszczytem było
dostać się do jego zespołu i grać w przygotowywanych przez niego sztukach. Do
wybuchu wojny zespół pracował bardzo intensywnie prezentując dynowskiej
publiczności co najmniej 2 spektakle w ciągu roku. Pojawienie się kina w Dynowie
nie zachwiało pozycję Zespołu , aktorzy oglądając filmy czerpali wzory gry
aktorskiej i nadal cieszyli się uznaniem mieszkańców miasta. Pod kierownictwem
Jana Węgrzyna do 1939 roku wystawiono kilkanaście sztuk m.in. „Obywatelkę z
Krowodrzy”, „Karpackich górali”, „Jasełka”, „Jak kapral Szczapa wykiwał śmierć”,
„Pannę rekrutem”, „Mękę Pańską”, „Zaloty na kwaterze”, „Królową
Przedmieścia”,....
"Czartowska ława" - 1930r.
Nie do przecenienia jest rola
reżysera J.Węgrzyna, ale bez wybitnych aktorów teatr dynowski nie miałby takich
sukcesów. Długą listę wyróżniających się otwiera : Janina Kędzierska, Antoni
Salwa, Zygmunt Chudzikiewicz, Zofia Kędzierska, Stanisław Kostur, Tadeusz
Dymczak, Bronisława Dymczak Jadwiga Kędzierska – Socha, Ignacy Groszek, Szczepan
Szajnik, P.Trybalski, Antoni Kasprowicz, Klemens Potoczny, P.Barańska Rojek,
Tadeusz Łukasiewicz, St. Kasprowicz, Z. Czyżowa, Janina Stankiewicz, Józef
Kędzierski, St. Potoczna, P.Janda, Aleksander Kostur, Genowefa Kędzierska –Dubrawska.
Druga wojna światowa
położyła kres wszelkiej działalności społecznej i kulturalnej w mieście.
Natychmiast po zajęciu Dynowa hitlerowcy w budynku „Sokoła” zorganizowali duży
magazyn, który służył celom wojskowym , a cały dorobek materialny Zespołu
(kostiumy, dekoracje, rekwizyty) uległ zniszczeniu.
W kilka miesięcy po
zakończeniu działań wojennych Zespół Amatorski wznowił swoją działalność . Dużym
powodzeniem cieszyła się sceniczna realizacja dramatu „Nür für Deutche”
autorstwa i reżyserii dynowianina Ignacego Wolańskiego. Później reżyser Jan
Węgrzyn wybrał do realizacji scenicznej „Gwiazdę Syberii” – sztukę o zesłancu
carskim przez 20 lat żyjącym w syberyjskich lochach . Wybitnie
patriotyczny tekst i jego sceniczna realizacja bez zezwolenia ówczesnej cenzury
podobały się rzeszom widzów i pozostały w ich wspomnieniach.
W następnych latach ingerencja cenzury skutecznie utrudniała pracę reżysera i aktorów, a mimo to do 1956 roku
pod kierownictwem J. Węgrzyna Zespół wystawił kilkanaście sztuk;
1946 – „Zaloty na kwaterze”, „Obywatelka z Krowodrzy”,
1947 – „ Gwiazda Syberii”,„Spadkobiercy”, „Zaloty na kwaterze”,
1948 – „ Wojna z babami”,„Zawalenie się wieży”, „Pan Jowialski”,
1949 – „ Radca pana radcy”
1950 – „Królowa Przedmieścia”, „Jasełka”,
Z reżyserem J.Węgrzynem współpracowali aktorzy : Z. Kędzierska, Z. Chudzikiewicz, Stanisław Kostur, B.
Łach, L. Owska, M.Krasnopolski ( sufler), A. Salwa, J.Salwa, J.Kędzierska, A. Tabisz.
Do zasług Jana Węgrzyna należy zaliczyć przede wszystkim podniesienie poziomu gry aktorów , systematyczne przygotowanie przedstawień przez ponad 20 lat, wykonywanie scenografii i
rekwizytów. Jan Węgrzyn mnóstwo czasu i serca, pozostał we wdzięcznej pamięci aktorów i znających Go dynowian.
Po odejściu Jana Węgrzyna w 1956r. pracę z zespołem Amatorskim rozpoczęła mgr Janina Jurasińska
i kontynuowała ją do roku 1976.
Dzieje Amatorskiego Zespołu Teatralnego przy OSP w Dynowie
w latach 1956-1976
W 1956 roku Zespół zaczęła prowadzić mgr
Janina Stępień-Jurasińska, polonistka w Liceum Ogólnokształcącym w Dynowie.
Głównym powodem zajęcia się przez nią tego typu działalnością było
interesowanie się teatrem jeszcze w czasie studiów we Wrocławiu, w którym
istniało bardzo ożywione życie kulturalne i np. wielu znanych aktorów
warszawskich „wyszło” właśnie z teatrów wrocławskich.
W Dynowie Amatorski Teatr miał bogate
tradycje i łatwo było zgromadzić zespół ludzi, którzy chcieli właśnie w
ten sposób spędzać wolny czas.
Zaczęło się od „Imienin Pana Dyrektora” a w obsadzie, prócz ludzi różnego
zawodu, znaleźli się nauczyciele miejscowego Liceum: p. Jan Kucabiński –
fizyk i p. Marian Zubilewicz – geograf.
W następnych latach przygotowywano zwykle dwie
sztuki sceniczne rocznie. Repertuar był bardzo urozmaicony: od farsy,
komedii do dramatów, często bardzo ambitnych. Premiery zwykle odbywały się
w karnawale i wczesną wiosną, a czas przygotowań przypadał na długie,
jesienne i zimowe wieczory. Z przygotowanymi sztukami jeżdżono na
festiwale, konkursy i w tzw. „Teren”.
Jeżdżenie w „Teren” wiązało się m.in. z Ogólnopolskimi Konkursami pod
hasłem „Wieś bliżej teatru” i „Teatry Robotnicze ludziom pracy”. Dynowski
Zespół wygrał te konkursy dwukrotnie.
Również udział w festiwalach owocował
czołowymi miejscami z I m i II m włącznie. W 1962 roku Zespół otrzymał
Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki za całokształt działalności. W 1966 roku
równorzędną nagrodę z Przemyskim „Fredreum”, a przecież Teatr Przemyski to
już prawie instytucja profesjonalna, tym większa dla Dynowa satysfakcja.
W okresie prowadzenia Zespołu przez Janinę
Jurasińską przez „deski” Domu Strażaka „przewinęło się” około 100 aktorów.
Stosowała ona bowiem metodę dobierania odpowiednich osób do określonej
roli na zasadzie cech osobowościowych i wyglądu. Ciekawostką była jedna z
ról w sztuce A. Fredry pt. „Gwałtu co się dzieje”, zagrana przez
milicjanta miejscowej komendy p. Barcia, który wyróżniał się małym
wzrostem i zawsze powtarzał: „jakie miasto, taki milicjant”. Otóż miał on
kłopoty z pamięciowym opanowaniem tekstu, ale przy wyjściu na scenę witały
go takie salwy śmiechu, że nie musiał nic mówić!
Do aktywniejszych aktorów sceny dynowskiej
należeli m.in.: Zygmunt Chudzikiewicz, Stanisław Kostur, Zofia Kędzierska,
Aleksandra Tabiszowa, Ludmiła Owska, Elżbieta Kędzierska, Zofia Welc,
Franciszek Wandas, Edward Kuś, Edward Kowalski, Krystyna Dymczak, Czesława
Majewska, Stanisław Wolański, Teresa Markowska-Lach, Bogdan Lach, Marian
Bajda, Wojciech Rąpała, Władysław Pękala, Józef Drabik, Zygmunt Steciwko,
Adam Buczkowski, Teresa Gerula, Maria Chudzikiewicz i wielu, wielu innych…
Zawody tych osób też były różne: od gospodyni domowej, fryzjera do
inżyniera, nauczyciela, lekarza.
Osobną przyjemność dla Zespołu stanowiły wspólne
wyjazdy do teatrów profesjonalnych w Warszawie, Krakowie, Rzeszowie,
Lublinie i spotkania z wybitnymi aktorami i reżyserami, np. Wojciechem
Siemionem, Lidią Zamkow, Adamem Hanuszkiewiczem, Gustawem Holoubkiem,
Zofią Kucówną, Elżbietą Czyżewską i innymi.
Role suflerów pełnili dwaj panowie: Mieczysław Jurasiński i Mieczysław
Krasnopolski. Scenografia, charakteryzacja należały głównie do opiekunki i
reżysera Zespołu, to znaczy do p. Janiny Jurasińskiej. Doraźnie udawało
się zdobyć pomoc w tym zakresie u nauczyciela rysunku, p. Józefa
Witkowskiego i nauczycielki plastyki, p. Anny Warchał. Muzyczne wsparcie,
w razie potrzeby, znajdowano u miejscowych nauczycieli muzyki, organisty
lub dyrygentów Orkiestry Strażackiej.
Wspomnieć należy o widowiskach
wokalno-muzycznych z okazji różnych rocznic, np. Mickiewiczowskiej i
koncertach patriotycznych, np. w rocznicę powstania listopadowego.
Gdy przyszła moda na widowiska, tzw. „światło - dźwięk”, zorganizowano
plenerowe widowisko w ruinach Zamku w Dąbrówce Starzeńskiej przy pomocy
Wojewódzkiego Domu Kultury w Rzeszowie, który umożliwił w swoim studiu
nagrania dla solistów, p. Reny Markowskiej i doktora Zygmunta Steciwki,
dysponującego pięknym basem.
Byli „jeźdźcy” na koniach i „pół Dynowa” na plenerowym widowisku.
Dynowski Zespół został „dostrzeżony” przez
prasę miejscową i ogólnopolską. Pisały o nim wielokrotnie „Nowiny
Rzeszowskie”, „Życie Literackie”, „Tygodnik Kulturalny” i inne czasopisma.
Doszło nawet do dyskusji profesjonalistów po wystawieniu „Czarownej nocy”
Sławomira Mrożka.
Do ciekawych sztuk, wystawianych przez
Zespół, należą m.in.: „Śluby panieńskie”, „Damy i huzary”, „Gwałtu co się
dzieje”A. Fredry, „Porwanie Sabinek”, „Zakochana majstrowa”, „Uczeń
diabła”, „Uczta morderców”, „Sublokatorka”, Firma prosperuje coraz lepiej”
(za tę sztukę Barbary Witek Zespół otrzymał I m na pokazie Amatorskich
Teatrów Polski Południowej), „Antygona”, „Warszawianka”, „Stara Baśń”,
„Eugeniusz Oniegin”, „Lilla Weneda”, „Balladyna”, „Żołnierz i królewna” i
cały szereg innych. Zespół był prowadzony przez p. Jurasińską ponad 20
lat, przy czym prowadziła ona jeszcze Teatr Poezji przy Liceum
Ogólnokształcącym, który dodatkowo specjalizował się w wystawianiu sztuk,
które stanowiły kanon lektur szkolnych, a nie było jeszcze Teatru
Telewizji, zaś w bibliotekach zbyt mało egzemplarzy na potrzeby
poszczególnych klas licealnych.
Odeszła od Zespołu p. Janina Jurasińska w
roku 1976 a „schedę” po niej przejęła p. mgr Krystyna Dżuła, także z
wykształcenia polonistka.
Opracowała
Janina Jurasińska
Odejście Janiny Jurasińskiej z Zespołu (w związku z objęciem funkcji dyr. LO w Dynowie) zahamowało jego pracę.
Zaniepokojeni tym starsi aktorzy zaczęli poszukiwać na to wakujące a bezpłatne stanowisko osoby energicznej a przede wszystkim kochającej teatr. Od 1978 roku
kierownictwo Zespołem objęła mgr Krystyna Dżuła – nauczycielka jęz. Polskiego w Zasadniczej Szkole Zawodowej w Dynowie.
Zespół pod kierownictwem K. Dżuły pracował systematycznie i ofiarnie gromadząc fundusze na
modernizację sceny w Domu Strażaka i zakup kostiumów .Bardzo dużą pomoc uzyskał
wówczas i wiele lat później ze Spółdzielni Inwalidów im. Jana Kilińskiego w
Dynowie, która w czasach ogromnych braków w zaopatrzeniu przekazywała aktorom,
zawsze nieodpłatnie, materiały na kostiumy i dekoracje. Część garderoby
teatralnej aktorzy szyli sami lub ich zaprzyjaźnione krawcowe. Szczególnie dużo
pracy i nakładów wymagała realizacja dużego przedsięwzięcia scenicznego, jakim
było „ Betlejem Polskie” L. Rydla, w którym, łącznie z chórem , wystąpiło około
70 osób. Trud opłacił się sowicie, bo spektakl w 1982 r prezentowany był 25 razy
a większość zarobionych pieniędzy Zespół przekazał na konto Społecznego Komitetu
Niesienia Pomocy Osobom Starszym – na budowę Domu Pogodnej Starości w Dynowie.
"Betlejem polskie" - 1982/83
"Betlejem polskie" - 1982r.
Trudnym zadaniem okazała
się też realizacja „Misterium Męki Pańskiej” w 1984 roku i powtórzenie
przedstawień w 1997 roku. Obydwie wersje sceniczne różniące się obsadą i
scenografią to był wielki sukces Zespołu.
"Misterium Męki Pańskiej" - 1984r.
"Misterium Męki Pańskiej" - 1984r.
"Misterium Męki Pańskiej" - 1997r.
"Misterium Męki Pańskiej" - 1997r.
"Misterium Męki Pańskiej" - 1997r.
Szczególnie mobilizujące były
przeglądy i pokazy, na których dynowscy amatorzy oceniani byli przezzawodowych
znawców teatru. Pierwszy wyjazd do Paczkowa na III Ogólnopolski Przegląd
Zespołów Scenicznych Osp odnotowała „Scena” nr9/82 a Janusz Segiet pisał: „ Z
kolei teatr z Dynowa pokazał dokonaną z wielkim nakładem pracy wieloosobowego
zespołu adaptację powieści Jeża „Szandor Kovacs”. (...) Opowieść o węgierskim
powstaniu przyjmowało się gładko, co dobrze świadczy o teatralnych zdolnościach
reżyserki i zespołu.”
„Szandor Kovacs" - 1982r.
Nagrody rzeczowe ,
dyplomy uznania otrzymali dynowscy aktorzy także podczas 4 następnych przeglądów
w Paczkowie w 1984,1986,1988 i 1998.
Zespól uczestniczył
też w kilku Sejmikach Wiejskich Zespołów Teatralnych w Tarnogrodzie woj.
zamojskie. Pokaz sztuki „Kamień jak kamień” w 1988 roku przez jurorów został
oceniony bardzo wysoko a Krzysztof Kołbasiuk zanotował w kronice Zespołu:
„
Teatr obroni się zawsze !
Wasze widowiski jest tego dowodem.
Niezależnie od tego czy pisarz jest
Gatunku
1-go, czy jak J. Grzymkowski 2-go.”
a J.Śledziewski członek komisji
artystycznej dodał” Zespół jest b. interesujący w swoim składzie - różne
osobowości – a Państwo Prokopiukowie ( Zofia Kędzierska i Stanisław Mołoń) byli
wręcz znakomici.
"Kamień
jak kamień" - 1988r.
Poza przeglądami i
pokazami konkursowymi aktorzy oceniani byli przez swoich wiernych widzów. Dużymi
wydarzeniami w Dynowie były też 2 różne przedstawienia ; 1 1988 r – „Gość
oczekiwany” wg. Z. Kosak – Szczuckiej i „Hrabina z Garwolina” – premiera
4.VI.1994 rok .
"Gość oczekiwany" - 1988r.
"Gość oczekiwany" - 1988r.
"Hrabina z Garwolina" - 1994r.
W 1998 roku Zespół ponownie
reprezentował woj. przemyskie na X Ogólnopolskich Spotkaniach Zespołów
Scenicznych OSP w Paczkowie. Aktorzy pokazali nową wersję sceniczną sztuki Z.
Skowrońskiego p.t „ W czepku urodzona”, która w 1980 roku grana była przez
nauczycielski zespół teatralny w Dynowie.
"W
czepku urodzona" - 1980 r.
"W
czepku urodzona" - 1980 r.
"W
czepku urodzona" - 1998 r.
"W
czepku urodzona" - 1998 r.
Przerwa w pracy Zespołu
nastąpiła po przejściu Krystyny Dżuły do pracy w Urzędzie Miasta , gdzie w
latach 1998 – 2002 pełniła funkcję burmistrza.
W y k a
z P r z e d s t a w i e ń
reżyserowanych przez mgr
Krystynę Dżułe w latach 1978 – 1998
1978 - „Wojna z
Babami”
1979 - J. Bliźiński - „
Pan Domazy” - scenografia Anna Warchoł
„Dwie Ewy”
1980 – W. Maciejewska- „ Mały
rycerz i panny
Z. Skowroński - „
W czepku urodzona”
1981 – L.Rydel - „Betlejem
Polskie” – scen. Danuta Prokop
A.Fredro – „ Damy i
Huzary”
1982 – T.T. Jeż „Szandor Kovacs”
- scen. Anna Warchoł
1982/83 – L.Rydel – „ Betlejem
Polskie - scen . Danuta Prokop
1984 – „Misterium Męki Pańskiej
– scenogr. Małgorzata Galej
1984-
Mojej Ojczyżnie” – montaż pieśni i poezji patriotycznej.
1986 – K. Krumłowski „Królowa
Przedmieścia” – scen. Jerzy Wójtowicz
1987 – K.Choiński „Kwiaty dla
matki” – sc. J.Wójtowicz
1988 – J. Grzymkowski – „ Kamiń
jak kamień” – scen. J. Wójtowicz
1988 – Z. Kossak- Szczucka „Gość
oczekiwany” – scen. M.Galej
1990 – „Blaszany kubek” – scen M.Galej
1991/92 - „ Jabłoń”
1994 – K. Berwińska -„ Hrabina
z Garwolina” – scen. Grzegorz Hardulak
1997 -
„Misterium męki pańskiej” – scen. M. Galej
1998 – Z. Skowroński – „ W czepku urodzona” scen. M. Galej /wyjazd do Paczkowa/
2004 - Z. Kossak - Szczucka "Gość oczekiwany" - scen. A. i G. Harulak
2005 - Udział Zespołu w XXII Sejmiku Teatrów Wsi Polskich -
Tarnogród 14-16
październik 2005 r - Zespół otrzymał Nagrodę Ministra Kultury
za umiejętne
wydobycie slacheckiego przesłania utworu dramatycznego
Zofii Kossak -
Szczuckiej "Gość oczekiwany"
"Mały rycerz i panny" - 1980 r.
"Damy i huzary" - 1981 r.
"Damy i huzary" - 1981 r.
"Królowa Przedmieścia" - 1986 r.
"Królowa Przedmieścia" - 1986 r.
"Blaszany kubek" - 1990 r.
W tym czasie w Zespole pracowali
bardzo ofiarnie starsi aktorzy i młodzi ich następcy, ludzie różnych zawodów:
Zygmunt Chudzikiewicz, Zofia Kędzierska, Stanisław Kostur, Aleksandra Tabisz,
Mieczysław Krasnopolski, Zdzisław Krasnopolski, Zygmunt Zięzio, Bogdan
Kupczakiewicz, Elżbieta Kędzierska, Zofia Welc, Maria Iwańska, Edward Kowalski,
Ludmiła Kozubal, Aleksander Gerula, Mieczysław Mikulec, Józef Drabik, Marian
Jandziś, Danuta Bielawska, Jerzy Dziedzic, Grażyna Mączyńska, Jerzy Buczkowski,
Stanisław Mołoń, Henryk Ryba, Benedykt Tworzydło, Marian Iwański, Jan Dżuła,
Józef Prokop, Leonard Prokop, Andrzej Tworzydło, Edyta Zięzio, Agnieszka Dżuła,
Paweł Ostafiński, Zofia Dżuła, Monika Bujdasz, Grzegorz Iwański, Wiesław Domin,
Janusz Wrotniak, Krzysztof Kędzierski, Grażyna Malawska, Bogumiła Niemiec,
Michał Fil, Jerzy Wolański, Urzula Dziedzic, Zygmunt Lasko, Janusz Banat, Michał
Zięzio, Grażyna Mazur, Ewa Ryba, Janusz Pyś, Grzegorz Pyś, Mariusz Tańcula,
Janusz Zdaniewicz, Krzysztof Wandas, Witold Czerwenak, Bogdan Niemiec, Ryszard
Duda, Ewa Stankiewicz, Jerzy Stankiewicz, Paweł Kędzierski, Wojciech Fara,
Danuta Ślemp, Joanna Czerwenak, Sławomir Krajewski, Janusz Karaś, Małgorzata
Hardulak, Jacek Bator, Krzysztof Kiełbasa, Bogdan Rybak, Jolanta Głuchowska,
Janusz Baran, Ewa Drozd (Sikora), Bogdan Bielec, Piotr Witkowski, Piotr Barański,
E. Toczek, Bogdan Radoń, Stanisław Siwulec, Kazimierz Skubisz, Marian Trybalski,
Marian Tarnawski i inni.
|