15-09-2005
 O Mieście > Geografia i środowisko 
strona główna

Rzeźba terenu i budowa geologiczna


Szeroki pas pogórza, który dzieli Beskidy od Kotliny Sandomierskiej we wschodniej części bierze swą nazwę od Dynowa i jest nazywany Pogórzem Dynowskim. Zasięg przestrzenny Pogórza Dynowskiego określany jest bardzo różnie, w zależności od przyjętych kryteriów. W najbliższym sąsiedztwie Dynowa wydzielono kilka mniejszych jednostek. Sam Dynów położony w dolinie Sanu należy do jednostki o nazwie Obniżenie Dubieckie, od zachodu nad Dynowem wznosi się Płaskowyż Niebylca, od północy Płaskowyż Jawornicki, a od wschodu Płaskowyż Cisowej. Dynów leży na lewym brzegu Sanu, którego dno doliny znajduje się na wysokości 240 m n.p.m. Na południe od miasta strome zbocza schodzą do samego koryta rzeki, tworząc charakterystyczne dla rzeźby podgórskiej zwężenia doliny. Na północ od miasta dolina rozszerza się do ponad 2 km, a przed Bachórzcem ulega ponownie zwężeniu. Lewy brzeg Sanu w rejonie miasta to szeroka, wyrównana powierzchnia pocięta rowami i korytami małych potoków. Samo miasto położone jest w sposób typowych dla osiedli w Karpatach: jest odsunięte od rzeki, leży poza zasięgiem wód powodziowych. Zwarta zabudowa miasta znajduje się na wysokości 250 - 270 m n.p.m., a Przedmieście Dubieckie wkracza w dolinę małego potoku. Grzbiety wznoszące się nad miastem od zachodu osiągają wysokości rzędu 370 – 400 m n.p.m.
Pod względem geologicznym Dynów leży w centralnej części wielkiej jednostki tektonicznej nazywanej płaszczowiną skolską. Płaszczowina skolska zbudowana jest z piaskowców, iłów, łupków, które w wyniku procesów tektonicznych uległy silnemu sfałdowaniu. Miąższość osadów płaszczowiny skolskiej na wschód od Dynowa przekracza 4000 m, a poziome przesunięcie wynosi około 20 km. Miasto Dynów leży na łupkach i piaskowcach należących do warstw menilitowych wieku paleogeńskiego.  


Pogórze Dynowskie i rzeka San

San jest jedną z największych i najbardziej zasobnych w wodę rzek karpackich, o dużym znaczeniu gospodarczym dla województwa podkarpackiego. Rzeka wypływa w Bieszczadach Zachodnich na wysokości ok. 900 m n.p.m. , na terenie Ukrainy. Długość Sanu wynosi 443,4 km, a powierzchnia jego zlewni 16.861,3 km2, z czego 14.390 km2 znajduje się w granicach Polski.
San jest główną rzeką Bieszczadów oraz Pogórza Dynowskiego i Przemyskiego. Górny bieg rzeki ma charakter potoku górskiego, na odcinku ok. 55 km stanowi granicę państwową między Polską i Ukrainą.
Górny San wraz z dopływami zbiera wody z terenów objętych ochroną prawną ze względu na duże walory przyrodnicze i krajobrazowe. Są to: Bieszczadzki Park Narodowy, Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy, Park Krajobrazowy Doliny Sanu, Park Krajobrazowy Gór Słonnych i Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego.
Dolina Sanu przebiega zakolami, w obrębie Bieszczad jest głęboko wcięta w skałach fiszowych. San podcina zbocza doliny, w której odsłaniają się pionowo ustawione ławice piaskowców i łupków warstw krośnieńskich. Te same utwory fiszowe w postaci ostrych ławic skalnych sterczą na dnie rzeki ponad poziom wody w okresach suszy.
 

Bocian czarny – San, Dynów, fot. Małgorzata Bylicka

Do najważniejszych źródeł zanieczyszczenia wód Sanu zalicza się zakłady przemysłowe, usługowe, warsztaty rzemieślnicze oraz indywidualne gospodarstwa rolne i domowe.
Ze względu na swą rangę gospodarczą i przyrodniczą San objęty jest systematycznymi badaniami w ramach monitoringu środowiska. Rzeka kontrolowana jest na całej długości, od źródeł do ujścia do Wisły. Równocześnie badany jest stan czystości wód głównych dopływów Sanu: Osławy, Stubnicy, Wiaru, Wiszni, Szkła, Lubaczówki, Wisłoka, Trzebośnicy i Tanwi.
Wody Sanu klasyfikują się, na przeważającej długości do III klasy czystości.
Rzeka San płynie ku północy i na wschód między pogórzami Dynowskim i Przemyskim.
Spadek Sanu na terenie Dynowa wynosi około 22 ‰. Średni roczny przepływ w Dynowie około 43 m3/s. Nad Sanem zachowały się ślady starej kultury Słowian, zabytki budownictwa drewnianego i specyficzny folklor. Wiąże się to z historią osadnictwa obszaru położonego na pograniczu polsko-ruskim, z migracjami różnych elementów narodowościowych wzdłuż Sanu i jego dopływów, i powstaniu oddzielnych grup etnicznych np. Lasowiacy, Kresowiacy, Pogórzanie, Dolinianie i in.
 

Rzeka San -Bachórz
 
Rzeka San – widok w okolicach Dynowa
 

Pogórze Dynowskie, wschodnia część Pogórza Srodkowobeskidzkiego między dolinami Wisłoka i Sanu. W części północnej jest dość monotonną, wyrównaną, ale rozciętą erozyjnie powierzchnią wyżynną o wys. 350 – 450 m n.p.m. Tylko w części północno – zachodniej na granicy z Kotliną Jasielsko – Krośnieńską, występują wyraźniejsze twardzielowe grzbiety i ostańcowi pagórki, z których najważniejszym jest Góra Sucha (592 m) oraz ostańce skalne, np. w rezerwacie Prządki.
Centralną część Pogórza zajmuje łukowata Kotlina Dynowska.
Tworzy ona swoisty mikroregion geograficzny, okolony wzniesieniami Pogórzy, a od południa i wschodu zamknięty silny przewężeniem doliny rzecznej. Dno obniżenia Sanu opada od ok. 240 m n.p.m. pod ulicą Karolówką do ok. 230 m n.p.m. koło Bachórza. Kulminacje wzgórz osiągają przeważnie 330 – 335 m n.p.m.,, a najwyższy punkt (na południowy wschód od Bartkówki) wznosi się do ok. 415 m n.p.m. Miasto jest usytuowane na silnie wyodrębnionym, wysuniętym ku północy, rozległym grzbiecie wysokiej nadzalewowej trasy Sanu. Centrum Dynowa, położone ok. 250 – 258 m n.p.m., zajmuje końcowe partie wspomnianego wzniesienia, górując kilkanaście metrów nad poziomem zalewowym doliny.
Urodzajne gleby podgórskie rozwinęły się na lessopodobnych ziemiach pyłowych wytworzonych z fliszu. Dno dolinne wyścielają wartościowe rolniczo mady. 

Salamandra – fot. Małgorzata Bylicka

W krajobrazie Pogórza, a zwłaszcza w okolicy samego Dynowa przeważają pola uprawne z płatami lasów mieszanych, w których przeważają buki, jodły oraz jawory. W lasach tych występuje także sosna, świerk i brzoza. Posiadają one bogatą florę i faunę. Niektóre gatunki flory występujące na Pogórzu Dynowskim są unikatowe w skali całego kraju, np. cybulica dwuliścienna i lilia złotogłów.
Rejon Dynowa jest także bogaty w różne gatunki zwierząt i owadów. Istniejące warunki geograficzno – przyrodnicze i klimatyczne sprzyjają zachowaniu populacji licznych zwierząt, ptaków i owadów oraz ryb.
Krajobraz naturalny, jaki istniał w okolicach Dynowa, uformował się znacznie wcześniej, bo około 15 000 lat temu. Zmiany stosunków klimatycznych, jakie miały miejsce w ostatnich 15 tys. lat nie były na tyle duże, aby mogły spowodować zasadniczą zmianę szaty roślinnej czy pokrywy glebowej.
 

Lasy Dynowa i okolic.

Lasy Dynowa i okolic są przepiękne o bogatej szacie roślinnej. Wyróżniają się buczyną karpacką w formie podgórskiej, nielicznymi grądami i łęgami oraz murawami kseratomicznymi i osobliwościami geologicznymi. Większość lasów leży na terenie chronionym tj. Parku Krajobrazowym Pogórza Przemyskiego i Dynowskim Obszarze Chronionego Krajobrazu.

Lasy te mają bogatą florę i faunę, czyste strumienie i leśne rzeczki, które płyną po leśnych wąwozach dodając uroku i tajemniczości zwłaszcza w porannych mgłach. Powalone stare drzewa leżące na zboczach leśnych jarów czy też w ich poprzek tworzą swoistego rodzaju kładki i stwarzają pozory dzikości. 

 

Wędrując po lasach dynowskich możemy obcować z dziką jeszcze przyrodą i odpoczywać w sposób czynny. W czasie wędrówek możemy natknąć się na sarny, lisy, dziki czasem jelenie lub też salamandry plamiste, a nad mani szybuje orlik krzykliwy lub myszołów.  

Możemy też zobaczyć polującego krogulca lub siedzącego na gałęzi puszczyka uralskiego. Zobaczymy również wiele ciekawych gatunków flory np. lilię złotogłów, obrazki, czosnek niedźwiedzi, tojad mołdawski i różne odmiany storczyków.


Podczas wędrówek po lesie należy:
Zachować ciszę,
Nie niszczyć roślin i drzew,
Nie palić ognisk,
Nie płoszyć zwierząt,
Nie śmiecić.

Las jest wspólnym dobrem, o który musimy wspólnie dbać, aby ziemia nie zamieniła się w „pustynię”.
 

Fotografie zostały wykonane przez Martę i Małgorzatę Bylickie.
Tekst i opracowanie – Irena Weselak i Jerzy Bylicki
 


Z życia

Aktualności
Przetargi
O Mieście
·Położenie
·Historia
·Geografia i środowisko
·Walory turystyczne
·ZGTPD
·Dynów w liczbach
·Strategia Rozwoju Miasta Dynów
·Plan Rozwoju Lokalnego Miasta Dynów
·Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Dynów
Urząd Miasta
Rada Miasta
Prawo lokalne
"Dynowinka"
Dla interesanta
Informator
Galeria fotografii
Forum
 
 
Księga gości
Mapa serwisu
  &